Học online là gì? Các phương pháp học online hiệu quả

Sau đại dịch Covid-19, công nghệ giáo dục ngày càng nhận được sự quan tâm sâu rộng, đặc biệt là hình thức học online. Tuy nhiên, học online không chỉ đơn thuần là việc dạy và học qua các nền tảng họp trực tuyến như nhiều người vẫn nghĩ. Vậy bản chất của học online là gì? Hãy cùng PHX Smart School tìm hiểu tổng quan về hình thức học tập này trong bài viết dưới đây.

1. Học online là gì?

Học online, hay còn gọi là học trực tuyến, là hình thức học tập thông qua các thiết bị điện tử và di động có hỗ trợ kết nối internet. Về bản chất, đây là hình thức học tập từ xa, cho phép người học không cần có mặt trực tiếp tại lớp học hay cơ sở đào tạo. Người học có thể tiếp cận bài giảng, tài liệu, làm bài tập và tương tác với giáo viên, bạn học thông qua các nền tảng số như hệ thống quản lý học tập (LMS) hay ứng dụng học trực tuyến như Google Meet, Zoom,…

Bối cảnh bùng nổ học online tại Việt Nam bắt đầu rõ nét từ năm 2020 khi dịch COVID-19 khiến toàn bộ hệ thống giáo dục buộc phải chuyển sang hình thức học trực tuyến. Từ chỗ chỉ là giải pháp tình thế, học online nhanh chóng trở thành xu hướng phổ biến, thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của các nền tảng Edtech trong và ngoài nước. Đến nay, học online đã phát triển đa dạng hơn với sự kết hợp của LMS, học tập kết hợp (Blended Learning) và Micro Learning, không chỉ trong giáo dục phổ thông mà còn lan rộng sang đào tạo nghề, đại học và doanh nghiệp. 

Ngoài ra, thực tiễn triển khai học trực tuyến cho thấy các trường thường lựa chọn xây dựng đồng bộ với mô hình E-Learning, nhằm đảm bảo hoạt động đào tạo được hỗ trợ toàn diện. Cách tiếp cận này giúp nhà trường giảm thiểu rủi ro liên quan đến việc triển khai rời rạc, thiếu sự nhất quán trong quá trình chuyển đổi từ mô hình giảng dạy truyền thống sang hình thức trực tuyến.

2. Đặc điểm cơ bản của học online là gì?

Bên cạnh việc không yêu cầu phải đến lớp học truyền thống, hình thức học trực tuyến còn có một số đặc điểm cơ bản khác, bao gồm:

• Sử dụng nền tảng số và thiết bị kết nối internet: Người học truy cập vào các hệ thống học trực tuyến (LMS, ứng dụng họp trực tuyến…) thông qua thiết bị thông minh như máy tính, máy tính bảng, điện thoại di động có kết nối internet.
• Tài nguyên học tập được số hóa: Bài giảng, tài liệu (dưới dạng văn bản, hình ảnh, video, slide trình chiếu…) được tải lên nền tảng, cho phép người học truy cập linh hoạt bất kỳ thời gian và địa điểm nào.

• Cho phép xem lại bài giảng: Một ưu điểm vượt trội là người học có thể tua lại và xem lại bài giảng nhiều lần, hỗ trợ việc ôn tập và ghi nhớ kiến thức hiệu quả hơn.

Về cơ bản, những đặc điểm nêu trên đã phản ánh khá đầy đủ cách thức học online được triển khai trong thực tế. Tuy nhiên, tùy theo từng hình thức cụ thể, có thể sẽ cần bổ sung thêm một số yêu cầu đặc thù nhằm đảm bảo hiệu quả tiếp thu kiến thức và tăng cường mức độ tương tác với người học trong bối cảnh không có sự hiện diện trực tiếp của giáo viên.

3. Các hình thức học trực tuyến phổ biến

Mặc dù học tập trực tuyến có thể được triển khai theo nhiều cách khác nhau, nhưng nếu xét một cách hệ thống và phổ biến nhất hiện nay thì chỉ có hai hình thức học trực tuyến chính, đó là:

• Học trực tuyến đồng bộ
• Học trực tuyến không đồng bộ

Với hình thức học trực tuyến đồng bộ, giáo viên và học viên cùng tham gia lớp học tại một thời điểm cố định, tương tác trực tiếp theo thời gian thực. Việc giảng dạy được thực hiện thông qua các nền tảng hội nghị trực tuyến như Zoom, sử dụng hình ảnh và âm thanh trực tuyến để truyền tải nội dung. Các nền tảng này thường được tích hợp nhiều công cụ hỗ trợ tương tác như trình chiếu bài giảng, chức năng giơ tay phát biểu, đặt câu hỏi, trả lời trực tiếp… nhằm tái hiện không khí lớp học truyền thống một cách hiệu quả.

Ngược lại, học trực tuyến không đồng bộ là hình thức phổ biến hơn đối với những người học có lịch trình linh hoạt, chẳng hạn như sinh viên hoặc người đi làm. Ở hình thức này, học viên tiếp cận bài giảng đã được ghi hình sẵn hoặc các bài giảng điện tử E-Learning mà không cần tham gia theo khung giờ cố định. Do thiếu sự hướng dẫn trực tiếp từ giảng viên, các bài học cần được thiết kế với nhiều yếu tố tương tác như bài tập trắc nghiệm, câu hỏi kiểm tra, trò chơi kiến thức… nhằm tăng mức độ thu hút và duy trì sự tập trung của người học.

Do mọi hoạt động diễn ra trên không gian mạng, cả hai hình thức trên đều chú trọng vào việc tối ưu hóa cách thức truyền đạt nội dung nhằm duy trì và tăng cường sự tương tác của người học trong suốt quá trình học tập.

4. Ưu và nhược điểm của việc học online là gì?

Để hiểu rõ hơn về hiệu quả của học online, mọi người cần nhìn nhận một cách khách quan cả những ưu điểm và hạn chế của hình thức này. Vậy ưu và nhược điểm của học online là gì? Đầu tiên là ưu điểm:

• Linh hoạt về thời gian và không gian: Người học có thể học tập mọi lúc mọi nơi chỉ với thiết bị kết nối internet.
• Tiết kiệm thời gian, chi phí: Giáo viên và học sinh không cần bỏ ra các loại chi phí như đi lại, thuê phòng học, in ấn tài liệu. Đồng thời, người học có thể tham gia nhiều khóa học cùng lúc giúp tiết kiệm thời gian so với học truyền thống. 
• Tăng tính chủ động, khả năng tự học: Học online yêu cầu người học phải tự lập kế hoạch, quản lý thời gian và tự chịu trách nhiệm về kết quả học tập. Điều này góp phần phát triển kỹ năng tự học, và sự chủ động trong việc tiếp cận kiến thức.
• Đổi mới phương pháp dạy học: Đây là một trong số các cách ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học. Giáo viên và học sinh có cơ hội tiếp cận đến các giải pháp giáo dục mới, nâng cao hiệu quả giảng dạy. 
• Hỗ trợ tương tác: Các nền tảng học online tích nhiều công cụ tương tác như diễn đàn thảo luận, trò chuyện trực tiếp, làm bài tập nhóm trực tuyến… giúp tăng cường sự kết nối giữa giáo viên và học viên. 
• Số hóa quy trình dạy và học: Toàn bộ quá trình học tập, từ bài giảng, tài liệu, điểm số đến đánh giá, đều được lưu trữ và quản lý trên nền tảng số. Điều này giúp người học dễ dàng truy cập, xem lại nội dung và theo dõi tiến trình học tập, trong khi giáo viên có thể chấm điểm tự động và quản lý lớp học hiệu quả hơn.
• Mở rộng cơ hội học tập: Người học có thể dễ dàng đăng ký các khóa học chất lượng cao từ các trường đại học uy tín trên thế giới và nhận chứng chỉ có giá trị quốc tế. Hơn nữa, các bạn học sinh ở các khu vực vùng sâu vùng xa có cơ hội được học tập bình đẳng.

• Phù hợp với nhiều đối tượng học: Học online đáp ứng nhu cầu học tập của nhiều nhóm đối tượng khác nhau, từ học sinh, sinh viên đến người đi làm. 

Song, việc học tập trực tuyến cũng có không ít hạn chế cần đặc biệt quan tâm:

• Phụ thuộc vào công nghệ và đường truyền Internet: Chất lượng buổi học bị ảnh hưởng nghiêm trọng nếu đường truyền không ổn định hoặc thiết bị không đáp ứng yêu cầu kỹ thuật. 
• Yêu cầu cao về tính tự giác và kỷ luật: Học online không có sự giám sát trực tiếp từ giáo viên, đòi hỏi người học phải có ý thức kỷ luật và tự quản lý cao. Việc học tại nhà cũng dễ dẫn đến phân tâm bởi các yếu tố xung quanh như mạng xã hội, tiếng ồn hoặc thói quen sinh hoạt cá nhân.
• Giảm tương tác xã hội trực tiếp: Do thiếu giao tiếp mặt đối mặt, người học ít có cơ hội rèn luyện kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm hoặc phản hồi nhanh trong thảo luận. Điều này đặc biệt ảnh hưởng đến học sinh nhỏ tuổi, vốn cần môi trường tương tác thực tế để phát triển toàn diện.
• Đòi hỏi kỹ năng công nghệ: Đối với người lớn tuổi hoặc những người không quen sử dụng thiết bị công nghệ, việc tiếp cận và thao tác với các nền tảng học trực tuyến có thể trở thành rào cản. Do đó, học online có thể khó tiếp cận đến đại đa số người dùng.
• Hạn chế trong một số đánh giá đặc biệt: Các khóa học trực tuyến thường tập trung vào lý thuyết, ít có điều kiện để đánh giá kỹ năng mềm, tư duy phản biện hay khả năng vận dụng thực tiễn.

Việc nhận diện rõ ràng những ưu điểm và nhược điểm của học trực tuyến không chỉ giúp người học lựa chọn phương thức học phù hợp, mà còn là cơ sở để các nhà quản lý và giáo viên thiết kế chương trình giảng dạy hiệu quả hơn trong môi trường số.

5. Các phương pháp học online hiệu quả

Học online là gì và làm sao để tận dụng tối đa hình thức học tập này? Trong phần dưới đây, chúng ta sẽ khám phá 5 phương pháp học online hiệu quả, giúp người học nâng cao sự tập trung, chủ động và kết quả học tập.

Hiện nay, nhiều phương pháp học online thường chỉ tập trung vào người học mà chưa đánh giá đúng vai trò then chốt của giảng viên trong việc tổ chức và duy trì hiệu quả lớp học trực tuyến. Vậy đâu là những phương pháp học online phù hợp với từng đối tượng? Hãy cùng khám phá chi tiết trong phần nội dung dưới đây.

Với người học

Các bạn nên áp dụng một số phương pháp sau để nâng cao hiệu quả khi học online, bao gồm:

• Thành thạo các nền tảng, phần mềm: Sử dụng các phần mềm học trực tuyến, nộp bài, xem bài giảng, tương tác qua diễn đàn hoặc chatbox để không bị gián đoạn trong quá trình học.
• Chọn môi trường học phù hợp: Tạo không gian học tập yên tĩnh, thoáng đãng, đủ ánh sáng để duy trì sự tập trung và tránh bị xao nhãng trong quá trình học tại nhà.
• Liên hệ kiến thức với thực tiễn: Kết hợp học lý thuyết với trải nghiệm thực tế để giúp kiến thức trở nên sống động, dễ nhớ và ứng dụng được vào công việc, đời sống.
• Tham gia các nhóm học tập: Kết nối với bạn học để thảo luận, chia sẻ kiến thức, hỗ trợ nhau giải quyết vấn đề và duy trì động lực học tập.

Với người dạy

Các thầy cô có thể hỗ trợ quá trình tiếp thu ở học sinh bằng một số cách sau:

• Thành thạo nền tảng giảng dạy: Giống với học sinh, các giáo viên cũng cần đáp ứng yêu cầu sử dụng để tổ chức và triển khai các lớp học trực tuyến một cách trơn tru. 

• Tạo và duy trì kết nối với người học: Giáo viên nên thường xuyên giao tiếp, trao đổi, phản hồi kịp thời để duy trì sự kết nối cảm xúc và học thuật với người học, giúp học viên cảm thấy được quan tâm, thúc đẩy tinh thần học tập.

• Khơi gợi tinh thần xây dựng và sáng tạo: Tổ chức các hoạt động như thuyết trình, học theo dự án, giải quyết tình huống, đóng vai… để kích thích sự tham gia và phát triển năng lực tư duy, giao tiếp của học viên.
• Tăng cường đánh giá sau bài học: Thiết kế công cụ đánh giá hiệu quả sau mỗi buổi học (bài kiểm tra nhanh, phản hồi qua Google Form…) để đo lường mức độ hiểu bài và cải thiện chất lượng giảng dạy.

Bên cạnh đó, nhằm nâng cao hiệu quả học online, các chuyên gia giáo dục từ PHX Smart School khuyến nghị cả giáo viên và người học cần phối hợp sử dụng hiệu quả các công cụ tích hợp trên nền tảng học trực tuyến như chia sẻ tài liệu, giao và nhận bài, phản hồi kết quả học tập, cũng như tổ chức các hoạt động tương tác. Đồng thời, việc kết hợp giữa bài tập cá nhân và dự án nhóm sẽ giúp người học phát triển kỹ năng tự học, hợp tác và giao tiếp một cách toàn diện hơn.

3. Tạm kết

Là doanh nghiệp hàng đầu về giải pháp giáo dục, đội ngũ PHX Smart School cam kết luôn sẵn sàng hỗ trợ và đồng hành cùng các đơn vị trong mục tiêu hướng đến mô hình giáo dục số. Lấy người dùng làm trung tâm, chúng tôi luôn không ngừng phát triển các giải pháp tiên tiến, giúp chất lượng đào tạo và hiệu quả vận hành của đơn vị ngày một được nâng cao. 

Nếu các đơn vị đang có nhu cầu về triển khai hệ thống E-Learning, hãy liên hệ ngay với PHX Smart School tại:

CTCP Dịch Vụ Và Giải Pháp Công Nghệ Giáo Dục PHX Smart School 

• SĐT: (+84)392-601-425
• Email: khachhang@phx-smartschool.com
• Fanpage: PHX Smart School

Vũ Minh Ngọc

Thạc sĩ chuyên ngành Công nghệ Giáo dục – Đại học Nam Kinh, 7 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực Chuyển đổi số giáo dục tại Việt Nam.