Trong kỷ nguyên số hóa hiện nay, khái niệm giáo án điện tử đã không còn xa lạ mà đã trở thành một công cụ thiết yếu với mọi thầy cô. Tuy nhiên để bài giảng có thể truyền tải kiến thức một cách sinh động, trực quan, giáo án điện tử cần được triển khai một cách chỉn chu, có tính toán và kỹ lưỡng bởi giáo viên. Bài viết này của PHX Smart School sẽ cùng các thầy cô sẽ đi sâu vào định nghĩa, lợi ích và đặc biệt là quy trình 5 bước để tạo ra một bài giảng điện tử đạt chuẩn, giúp bài giảng được tiếp nhận hiệu quả hơn bởi các em học sinh
Nội dung
1. Giáo án điện tử là gì?
Giáo án điện tử là bản kế hoạch dạy học được xây dựng trên môi trường kỹ thuật số, tích hợp đa phương tiện (hình ảnh, video, âm thanh, hiệu ứng) thay thế cho giáo án giấy truyền thống. Đây là công cụ cốt lõi trong chuyển đổi số giáo dục, giúp bài giảng trở nên linh hoạt, dễ dàng lưu trữ và chia sẻ trên các nền tảng LMS.
Giáo án điện tử là sự kết hợp giữa phương pháp sư phạm truyền thống với các công cụ công nghệ thông tin. Theo các báo cáo mới nhất về giáo dục năm 2025, hơn 85% các cơ sở đào tạo tại Việt Nam đã tích hợp bài giảng điện tử vào chương trình chính thức, từng bước một đưa công nghệ giáo dục trở nên phổ cập hơn tại nước ta.
Việc sử dụng giáo án điện tử cho phép giáo viên tùy biến nội dung theo trình độ của học sinh, đồng thời giáo viên và nhà trường có thể linh hoạt tích hợp các thực thể LSI như trí tuệ nhân tạo (AI), thực tế ảo (VR) để làm bài giảng thêm phong phú, hoàn toàn phù hợp đặc biệt với việc giáo dục thông qua các hệ thống trường học số E-Learning, LMS.
Tuy nhiên, hãy chú ý rằng giáo án điện tử không phải là “bài giảng điện tử” (E-lecture). Đây là một trong những hiểu lầm mà không ít các thầy cô mới làm quen với công nghệ giáo dục thường mắc phải. Hãy hiểu đơn giản là:
- Giáo án là khung xương, kế hoạch triển khai các bài học, lộ trình học tập của giáo viên cho cả một năm học. Một giáo án điện tử sẽ bao gồm nhiều bài giảng điện tử khác nhau, trải dài xuyên suốt một học kỳ, cả năm học hoặc mỗi học phần.
- Trong khi bài giảng là sản phẩm hoàn chỉnh, là cách mà giáo viên sẽ truyền tải kiến thức với học sinh trên lớp học. Bài giảng sẽ kết thúc theo từng tiết học, tùy thuộc vào kế hoạch của giáo viên về độ khó của bài giảng đó và năng lực học tập của học viên.
Cả hai đều nằm trong hệ sinh thái học liệu số, đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng kho tài nguyên giáo dục mở.
2. Sự khác biệt giữa giáo án điện tử và giáo án truyền thống là gì?
So với giáo án truyền thống, giáo án điện tử vượt trội nhờ tính tương tác cao, khả năng đa phương tiện hóa kiến thức và tính linh hoạt trong lưu trữ. Nó biến người học từ đối tượng tiếp nhận thụ động thành trung tâm của hoạt động khám phá thông qua các mô phỏng và bài tập trực quan.
Để hiểu rõ tại sao giáo viên hiện nay cần chuyển dịch sang phương thức số, hãy cùng nhìn vào những đặc điểm độc đáo của giáo án điện tử:
- Tính trực quan sinh động: Thay vì những dòng chữ viết tay khô khan, giáo án điện tử sử dụng video clip, sơ đồ tư duy động và âm thanh trung thực. Điều này giúp học sinh dễ dàng ghi nhớ thông tin lâu hơn 60% so với cách học thông thường.
- Khả năng cập nhật nhanh chóng: Khi kiến thức khoa học thay đổi, giáo viên chỉ cần vài thao tác click chuột để cập nhật số liệu mới nhất mà không phải viết lại toàn bộ giáo án.
- Lưu trữ và chia sẻ dễ dàng: Bạn có thể lưu trữ hàng nghìn bài giảng trong một chiếc USB hoặc trên đám mây (Cloud storage). Việc chia sẻ tài liệu cho đồng nghiệp hay gửi bài cho học sinh qua email, Zalo trở nên cực kỳ thuận tiện.
- Tính tương tác (Interactivity): Đây là thuộc tính gốc quan trọng nhất. Học sinh có thể trực tiếp tương tác với bài giảng thông qua các trò chơi trắc nghiệm (Gamification), các thí nghiệm ảo, tạo nên sự hứng thú tột độ.
3. Quy trình 5 bước soạn bài giảng điện tử chuyên nghiệp
Thiết kế bài giảng không chỉ là việc các thầy cô “đưa chữ lên slide”. Việc tạo ra một bài giảng điện tử hiệu quả là một nghệ thuật sắp đặt và truyền tải thông tin. Để có được một giáo án điện tử hoàn chỉnh, các thầy cô sẽ cần triển khai xây dựng nhiều bài giảng điện tử khác nhau cho tới hết học phần, học kỳ.
Dưới đây là chi tiết 5 bước giúp các thầy cô làm chủ công nghệ soạn bài giảng, khiến việc này chở nên đỡ mất thời gian, tiết kiệm công sức và hiệu quả cao hơn.
Bước 1: Xác định mục tiêu và nội dung bài giảng
Trước khi tiến hành biên tập giáo án điện tử, các thầy cô sẽ cần trả lời câu hỏi: “Sau bài học này, học sinh sẽ đạt được gì?”. Mục tiêu của buổi học có thể được xác định hiệu quả dựa theo mô hình S.M.A.R.T.
Trong bước này, giáo viên cần phân loại nội dung: Đâu là kiến thức trọng tâm, đâu là phần mở rộng. Việc này giúp việc phân bổ thời lượng trên các slide điện tử trở nên hợp lý, tránh tình trạng “quá tải” thông tin mà các em học sinh tiếp nhận trong một buổi học.
Bước 2: Xây dựng kịch bản cho bài giảng
Kịch bản chính mạch xương sống của một bài giảng điện tử, giúp buổi học trở nên xuyên suốt, tuyến tính, có bắt đầu và kết thúc liên kết với nhau một cách chặt chẽ. Thay vì chỉ viết đề mục, các thầy cô có thể xây dựng kịch bản theo cấu trúc mẫu như sau:
Slide 1 – Mở đầu (Video kích thích tò mò), Slide 2 – Đặt vấn đề, Slide 3-7 – Giải quyết nội dung chính, Slide 8 – Tương tác/Trò chơi, Slide 9 – Tổng kết.
Khả năng dẫn dắt sẽ là yếu tố quan trọng cần được các thầy cô chú ý trong bước này. Một bài giảng có “tính kể truyện” sẽ lôi cuốn hơn nhiều so với một bài giảng liệt kê kiến thức khô khan. Các thầy cô có thể thêm thắt yếu tố này bằng những mẩu chuyện ngắn gọn, ví dụ thực tiễn, mô hình biểu diễn, thí nghiệm,… nhằm nâng cao tính trực quan và cải thiện chất lượng buổi học
Bước 3: Tìm kiếm và xử lý nguồn tư liệu số
Nếu các thầy cô gặp khó khăn trong quá trình xây dựng bài giảng, thư viện thông tin sẽ chính là “cứu cánh” giúp các thầy cô giải quyết các vấn đề, khúc mắc. Hiện nay có không ít các nền tảng thư viện số cung cấp các giáo án điện tử được các giáo viên khác chia sẻ, là tài liệu vô cùng hữu ích để các thầy cô làm mẫu.
Một thế mạnh khác của việc sử dụng các bài giảng điện tử là video và tệp tin âm thanh hỗ trợ giáo dục, tuy nhiên nguồn của các file này thường khá khó tìm kiếm. Hiện nay, với sự hỗ trợ của AI tạo ảnh (Midjourney, DALL-E), giáo viên có thể tự tạo ra những hình ảnh minh họa bám sát nội dung bài học mà không lo vi phạm bản quyền. Ngoài ra, việc xử lý âm thanh qua các phần mềm như Audacity hoặc chỉnh sửa video đơn giản qua CapCut, Canva sẽ giúp bài giảng điện tử có chiều sâu hơn.
Bước 4: Lựa chọn phần mềm và tiến hành thiết kế bài giảng
Sau khi đã có được dữ liệu và các tài nguyên phục vụ buổi học, bước tiếp theo trong việc xây dựng giáo án điện tử là tổng hợp các tài nguyên đó thành một tệp trình chiếu (Slide). Các thầy cô có thể dễ dàng thao tác thông qua các công cụ thiết kế bản trình chiếu như Powerpoint, Canva hay các công cụ thiết kế bài giảng chuyên nghiệp như iSpring trên các hệ thống giáo dục số.
Để File trình chiếu bài giảng của các thầy cô được đẹp, các thầy cô hãy lưu ý tới Quy tắc 7×7 (không quá 7 dòng mỗi slide, mỗi dòng không quá 7 chữ). Màu sắc các thầy cô cũng nên sử dụng các tông màu xanh da trời hoặc trung tính để tránh mỏi mắt cho học viên. Ngoài ra, các hiệu ứng chuyển slide cung có thể được các thầy cô chèn thêm vào một cách tinh tế để giúp bài giảng có sức sống hơn.
Bước 5: Kiểm tra, chạy thử và đóng gói bài giảng điện tử
Bước cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng là kiểm thử, đánh giá lại File bài giảng của đã hoàn thiện trước khi đưa vào giáo án điện tử. Hãy bắt đầu từ các phần cơ bản nhất là chính tả, các lỗi nút bấm, video gắn kèm,… Sau đó, để có thể đánh giá trải nghiệm của người học một cách chính xác, các thầy cô có thể kiểm tra chéo giáo án điện tử, phát hiển lỗi, điểm chưa hợp lý hay tốc độ của buổi học.
Nếu thầy cô xây dựng bài giảng để đăng tải lên các nền tảng học trực tuyến, việc đóng gói theo chuẩn SCORM là bắt buộc để hệ thống quản lý học tập (LMS) có thể ghi nhận tiến trình.
4. Một số mẹo hỗ trợ các thầy cô xây dựng giáo án điện tử
Sau đây là một số mẹo được PHX Smart School tổng hợp, được chia sẻ bởi các giáo viên tại các trường học đối tác của chúng tôi. Hi vọng với các mẹo nhỏ này, các thầy cô sẽ dễ dàng hơn trong việc xây dựng giáo án điện tử, thích ứng nhanh với việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục số.
4.1. Những phần mềm soạn giáo án điện tử nào tốt nhất và phổ biến nhất hiện nay?
Hiện nay đã có rất nhiều công cụ với chức năng khác nhau giúp các thầy cô xây dựng bài giảng giáo án điện tử:
- Microsoft PowerPoint: Phần mềm thiết kế bản trình chiếu “quốc dân” với kho tính năng khổng lồ, dễ sử dụng và tương thích cao. Thông thường đây là phần mềm được cài sẵn trên các máy tính Window nên các thầy cô có thể dễ dàng tìm thấy chúng trong máy tính của mình.
- Canva Education: Phần mềm thiết kế chuyên nghiệp nhưng lại vô cùng dễ dàng làm quen sử dụng. Đặc biệt, Canva có sẵn hàng ngàn mẫu giáo án điện tử đẹp mắt để các thầy cô tham khảo, cũng như khả năng chia sẻ trực tuyến giúp các thầy cô mở giáo án ở bất kỳ đâu.
- iSpring Suite: Công cụ chuyên dụng để tạo bài giảng E-learning có tích hợp trắc nghiệm, quay màn hình và xuất bản chuẩn SCORM. Đây là phần mềm quan trọng đối với các thầy cô triển khai các buổi học trên nền tảng giáo dục số E-Learning.
- Adobe Captivate: Là phần mềm thiết kế chuyên nghiệp với rất nhiều tính năng mở rộng hơn so với Canva. Tuy nhiên việc làm quen sử dụng Captivate sẽ khó hơn tương đối nhiều.
- Google Slides: Tương tự như PowerPoint, tuy nhiên các thầy cô có thể lưu trữ trực tiếp trên hệ thống bộ nhớ đám mây của Google, dễ dàng chia sẻ và sử dụng.
4.2. Một số mẹo giúp giáo án điện tử dễ hiểu và đạt hiệu quả sư phạm cao
Vậy có những mẹo nào để việc triển khai giáo án điện tử trở gặt hái được hiệu quả cao hơn? Sau đây là một số mẹo được chia sẻ bởi các thầy cô mà PHX Smart School tổng hợp được:
- Sử dụng đa dạng hình ảnh, video, âm thanh: Slide bài giảng quá nhiều chữ sẽ khiến học viên khó tiếp thu và không có hứng thú với buổi học. Thay vào đó, các thầy cô nên lồng ghép nhiều video, hình ảnh và các ví dụ minh họa thực tiễn, giúp người học dễ nhớ các ý trọng tâm hơn.
- Tương tác hai chiều: Các thầy cô có thể sử dụng các công cụ như Kahoot, Mentimeter tích hợp vào bài giảng để tổ chức trò chơi, khảo sát ngay trong tiết học, tạo nên sự tương tác hai chiều với học viên trong buổi học.
- Sử dụng Infographic: Các dạng biểu đồ trực quan, bản đồ,… sẽ giúp việc nắm bắt số liệu hiệu quả hơn rất nhiều so với việc chỉ liệt kê chúng theo các gạch đầu dòng.
- Đảm bảo tính nhất quán: Sử dụng cùng một bộ font chữ và tông màu xuyên suốt để tạo cảm giác chuyên nghiệp, tránh rối mắt làm giảm chất lượng tiết học.
- Và quan trọng nhất: Nếu các thầy cô sử dụng các phần mềm thiết kế bài giảng E-Learning trên LMS, hay sử dụng phần mềm của Adobe, Microsoft, hãy liên tục lưu tiến trình soạn thảo giáo án điện tử của mình, đề phòng dữ liệu bị mất khi sự cổ xảy ra.
5. Những câu hỏi thường gặp (FAQ) về giáo án điện tử
Soạn giáo án điện tử có tốn nhiều thời gian hơn giáo án truyền thống không?
Câu trả lời sẽ là tùy thuộc từng người.
Thời gian đầu khi mới làm quen với công nghệ, các thầy cô có thể mất nhiều thời gian hơn để thiết kế. Tuy nhiên, khi đã có kho tư liệu và kỹ năng thành thục, việc soạn giáo án điện tử sẽ nhanh hơn rất nhiều. Hiệu quả mang lại cho học sinh là vô cùng xứng đáng cho nỗ lực mà các thầy cô đã đưa ra.
Cần trang bị kỹ năng CNTT gì để bắt đầu soạn giáo án điện tử?
Đây là một tư duy sai lầm của không ít các thầy cô, khi nghĩ rằng “Mình phải thành thạo công nghệ để có thể xây dựng giáo án điện tử”.
Các thầy cô chỉ cần thao tác được ở mức cơ bản: Tạo trang trình chiếu, soạn thảo và kéo ảnh vào Slide trên PowerPoint, biết cách tìm kiếm thông tin trên internet, cắt ghép hình ảnh/video đơn giản trên Canva và một chút tư duy thẩm mỹ. Chỉ như vậy thôi là các thầy cô đã có thể tạo ra một bài giảng số đầy ấn tượng rồi, hoàn toàn dễ dàng và rất nhanh chóng để có thể làm quen.
Đối với việc soạn giáo án E-Learning thì sẽ có một số khác biệt đôi chút, do hệ thống LMS, E-Learning của từng đơn vị là không giống nhau. Tuy nhiên các thao tác cũng không hề phức tạp và PHX Smart School tin rằng các thầy cô sẽ tự làm được chỉ sau 1-2 lần hướng dẫn, đào tạo.
Giáo án điện tử có thay thế hoàn toàn được vai trò của giáo viên không?
Chắc chắn là KHÔNG. Giáo án điện tử chỉ là công cụ hỗ trợ. Vai trò dẫn dắt, truyền cảm hứng và điều phối lớp học của người giáo viên vẫn là quan trọng nhất. Công nghệ giúp người thầy “giải phóng” sức lao động và thăng hoa hơn trong chuyên môn, còn về bản chất của giáo dục sẽ luôn luôn cần có sự góp mặt của các thầy cô chỉ đường dẫn lối cho học viên.
Lời Kết
Việc làm chủ giáo án điện tử và quy trình 5 bước soạn bài giảng chuyên nghiệp là chìa khóa để các nhà giáo dục tự tin bước vào kỷ nguyên số. Không chỉ dừng lại ở việc trình chiếu, một bài giảng điện tử tốt phải mang trong mình sự tương tác, tính thẩm mỹ và giá trị sư phạm sâu sắc. Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện và những hướng dẫn thực tế nhất để bắt đầu hành trình sáng tạo nội dung số.
Nếu các đơn vị đang có nhu cầu về các giải pháp giáo dục số và E-Learning, hãy liên hệ ngay với PHX Smart School tại:
CTCP Dịch Vụ Và Giải Pháp Công Nghệ Giáo Dục PHX Smart School
- SĐT: (+84)392-601-425
- Email: khachhang@phx-smartschool.com
- Fanpage: PHX Smart School
